چای، تولید انبوه مزارع بزرگ بیشتر کشورهای جهان است اما چهار تولیدکننده اصلی و بزرگ این محصول شامل کشورهای چین، هند، کنیا و سری‌لانکا می شود. چای محصولی است که نیازمند تامین فراوان نیروی کار ارزان و ماهر به ویژه در زمان برداشت برگ‌ های این گیاه است، زیرا چای با کیفیت بهتر است با دست برداشت شود چرا که ماشین ‌ها خیلی خشن هستند و به تعداد زیادی از برگ ‌های آن آسیب می‌رسانند.

عموماً دو برداشت از چای در طول سال وجود دارد، اولین برداشت در اوایل فصل بهار و برداشت دوم در تابستان است. چای یک گیاه استوایی است و در آب و هوای گرم و نسبتا مرطوب به خوبی رشد می‌کند. ارتباط بسیار نزدیکی بین آب و هوا و کیفیت چای وجود دارد و اقلیم می تواند بر هر دو عامل کمیت و کیفیت این محصول تاثیرگذار باشد. دمای ایده‌آل برای رشد آن حدود ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتی گراد است و دماهای بالاتر از ۳۵ درجه سانتی گراد و زیر ۱۰ درجه سانتی گراد برای بوته مضر خواهد بود.

همچنین این گیاه  به بارش سالیانه حدود ۱۴۰۰ میلیمتر نیاز دارد که باید در طول سال به خوبی تامین شود. چای یک گیاه دوست ‌دار سایه است و هنگامی که در کنار درختان سایه ‌دار کاشته می‌شود، با شدت بیشتری رشد می‌کند. به منظور افزایش بازده محصول نیز، مقدار مناسب کودهای نیتروژنی مانند سولفات آمونیوم باید به خاک داده شود. اکثر کشتزارهای چای در ارتفاعات متفاوت از ۶۰۰ تا ۱۸۰۰ متر بالاتر از سطح دریا یافت می‌شوند. در ادامه به روش های کاشت چای می پردازیم.

روش های کاشت چای

خوشبختانه، روش های کاشت چای نسبتاً آسان است زیرا این گیاه می تواند در شرایط مختلفی رشد کند. اما با توجه به نوع چای و نحوه کاشت و پرورش آن ، چندین سال طول می‌کشد تا چای به اندازه کافی بزرگ شده و قابل برداشت شود، پس باید صبورانه از گیاه مراقبت کنید تا بعد از مدتی  از داشتن یک محصول با کیفیت و خوش طعم لذت ببرید. مزارع کشت چای مانند جنگلی عظیم هستند و از درختان کوچکی تشکیل شده‌اند که به ندرت در ارتفاع بیش از ۱.۵ متر قرار می گیرند در حالت طبیعی، گیاهان چای می‌توانند حتی به ارتفاع ۱۰متر هم برسند. اما اگر قرار باشد از آن‌ها چای کشت شود باید در ارتفاع تقریبی ۲۰ر ۱ متر به طور مرتب هرس شده و  نگهداری شوند تا چیزی که به عنوان چای شناخته می‌شود را شکل دهند، که پاک‌سازی و برداشت دستی را تسهیل می بخشد.

کاشت و تکثیر چای قبلا تنها  از طریق کاشت  بذر صورت می گرفت اما امروزه کاشت گیاهان چای با استفاده از روش های مختلفی همچون پیوند، پاجوش، خوابانیدن ، قلمه زدن  و اخیرا نیز به روش کشت بافت انجام می شود. قلمه ها از گیاهان انتخاب شده گرفته می شوند و سپس روی بسترهای پرورش چای قرار می گیرند و به مدت ۱۲ تا ۱۸ ماه باقی می مانند. به محض این که آنها  به گیاهان ریشه دار تبدیل شدند، در کشت و زرع اصلی کاشته خواهند شد، به گونه ای که بوته هایی که به طور کامل رشد کرده و به بلوغ می رسند، کل منطقه کشت را پوشش خواهند داد. این گیاه به مدت ۴ سال بدون این که هیچ برگی از آن جدا شود باقی می ماند تا به ارتفاع مورد نظر برای برداشت و هرس برسد.

تقریبا در پایان سال پنجم است که گیاه چای آماده است تا برداشت شود. این عملیات که شامل پاکسازی، برداشت و هرس کردن شاخه های جوان است، در یک دوره ۷ تا ۱۵ روزه بسته به رشد گیاه، شرایط آب و هوایی و مقدار چای که باید برداشته شود انجام می گیرد. گیاه چای بالغ معمولا بیش از ۴۰ یا ۵۰ سال زندگی نمی کند. با این وجود برخی از انواع آنها می توانند تا ۱۰۰ سال نیز زندگی کنند.یک موضوع قابل توجه دیگر، ایجاد جاده بین قطعات چایکاری شده است و هر اندازه ای که تعداد جاده در باغ چای زیادتر باشد عملیات مختلف داشت و برداشت بهتر و آسان تر انجام خواهد گرفت.

بعد از کسب اطلاعات پایه ای که تاکنون در این مقاله ارائه شد، در ادامه مطلب در مورد نحوه کاشت چای در مناطق گوناگون کشورمان با شرایط اقلیمی مختلف می پردازیم.

روش اول ؛ کاشت چای در زمین های شیب دار

اگرچه گیاه چای به بارش سنگین برای رشد نیاز دارد، اما آب راکد نیز برای ریشه ‌های آن  سیار زیان‌آور است. بنابراین، در دامنه‌ های تپه که باران بعد از بارش و آبیاری گیاه به آسانی تخلیه می‌شود برای رشد چای مناسب تر خواهد بود، با این حال، اگر زهکشی خوب باشد، این گیاه در دره  نیز به همان اندازه می تواند خوب رشد کند. اما به طور کلی چای همیشه بر روی زمین با شیب ملایم (معمولا ۱۰ درصد شیب ) بهتر رشد می‌کند و این زمین اجازه زهکشی طبیعی را به گیاه خواهد داد، زیرا گیاهان چای برخلاف گیاهان برنج نمی‌توانند در آب راکد زنده بمانند.

از طرفی ممکن است برداشت زیاد از زمین های کشاورزی و انجام هرس های زیاد، منجر به کاهش مواد آلی موجود در خاک شود علاوه بر این عمل فرسایش خاک در زمین های شیب دار که به خاطر باران های سیل آسای پاییزی و زمستانی رخ می دهد، به کاهش بیشتر این مواد آلی می انجامد. در نتیجه برای جلوگیری از خطر فرسایش خاک، باید زمین مربوطه توسط افکن هایی که زمین را به شکل پلکانی در می آورند تراس بندی شود و به این ترتیب هر اندازه که شیب زمین بیشتر باشد، عرض افکن ها کمتر خواهد شد. به عنوان مثال عرض افکن ها از ۲۱ متر نباید کمتر باشد.

روش دوم ؛ کاشت چای در زمین های جنگلی شمال

با توجه به شرایط اقلیمی مورد نیاز برای کاشت چای یکی از مناطق مناسب برای آن مناطق شمالی کشورمان است. اما به علت آب و هوای شمال معمولا بوته ها و درخچه های زیادی در این زمین ها، رشد می کنند که لازم است ابتدا با شخم عمیق تمامی آنها را ریشه کن کرد. چرا که ممکن است دوباره رشد کرده و باعث آلودگی اراضی و کم شدن مواد غذایی موجود در خاک شوند که در این صورت میزان برداشت محصول گیاه چای را  نیز کاهش خواهند داد. همچنین چنانچه این بوته ها دچار بیماری های قارچی و باکتریایی شوند ، به بوته های چای تیز آسیب می رسانند. بنابراین برای داشتن یک محصول عالی چای در مناطق شمالی کشور توصیه می شود علف های هرز و بقایای ریشه های گیاهان دیگر را از باغ بیرون ببریم.

روش سوم ؛ کاشت چای در زمین هایی که  قبلا در آن چای کاری شده

به دلیل برداشت های سالانه ممکن است زمین مورد نظر برای کشت چای ضعیف شده باشد. در نتیجه به منظور داشتن یک زمین حاصلخیز و تامین مواد آلی مورد نیاز برای کشت، همچنین افزایش نفوذ پذیری ، قدرت نگهداری رطوبت و جلوگیری از سفت شدن خاک می بایست در ابتدا به کشت گیاهانی که به عنوان کود سبز شناخته می شوند همچون سویا و لوبیای چشم بلبلی اقدام کرد تا با ایجاد محیط مناسبی جهت رشد بوته های چای میزان محصول با کیفیت را افزایش داد. اگر حاصلخیزی زمین کم باشد باید به مدت دو سال متوالی کاشت گیاهان مذکور را ادامه داد و هرساله قبل از شکوفه کردن، آنها را با شخم عمیق در زیر خاک دفن کرد تا پوسیده شدن آنها مواد آلی خاک را افزایش دهد.

روش چهارم ؛ کاشت چای در دشت ها و زمین های جلگه ای

برای کاشت چای در این نوع زمین ها لازم است که با به کارگیری شیوه های مختلف از خاک محافظت شود که یکی از روش های اصلی، احداث شبکه زهکشی می باشد. در واقع زهکشی به حفظ رطوبت متعادل برای خاک و هدایت آب های مازاد بر نیاز بوته های چای به خارج از محوطه باغ منجرمی شود. زهکشی مناسب می تواند سطح آب های زیرزمینی را تا ۹۰ سانتی متر از سطح خاک نیز  پایین تر ببرد و از خفگی ریشه های چای در اثر رطوبت زیاد جلوگیری کند. احداث و ایجاد کانال های روباز، بهترین روش زهکشی باغ های چای می باشد.